Baharatları sever misiniz? Uğruna savaşların çıktığı, karşılığında büyük coğrafyaların el değiştirdiği, bazen ağırlığınca altın ya da gümüş ile ücreti ödenen özel lezzetler, yani baharatlar… Tarihte oldukça ilginç bir hikayeye sahip olan, hayatımızı zenginleştiren ve mutfaklarda önemli bir yere sahip olan baharatları tanımak adına, Oktay Mete’nin, Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı adlı eseri de dikkat çeken bir kaynak… Bu güzel eseri tanımadan önce Oktay Mete’yi, daha sonra da Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı’nı tanımaya ne dersiniz?
Kendi Kaleminden Oktay Mete Kimdir?
Bebeklik çağlarında doktorların “Yaşama şansı çok az” dedikleri bir çocuğun bitkilerden yapılan ilaçlarla hayata tutunması ve bir ömür borçlu olduğu bitkilere bu borcunu “şifalarını” anlatan bir kitapla ödemek istemesidir bu çalışma. Anne ve baba tarafından asker torunu ve çocuğu olarak 1934 yılının Ağustos ayında Beşiktaş Akaretler semtinde dünyaya geldiğimde, babam Harp Akademisinde eğitimdeymiş. Eğitimi bitip de görev yeri Bitlis’e gideceği zaman, rahmetli anneannem çok zayıf ve hastalıklı bir çocuk olduğum ve Bitlis’te yeterli tıbbi imkanlar olmadığı için beni Ortaköy’deki evinde alıkoymuş. Dört ya da beş yaşına geldiğimde yaz döneminde anneannem beni Bitlis’e ailemin yanına götürmüş. Çok geçmemiş, dizanteriye yakalanmışım. Askeri birlikteki doktorların verdiği ilaçlar ne yazık ki işe yaramamış, tabii doktorlar benden ümidi kesmişler. Ailem ümitsizlik içinde kıvranırken o dönemde evimize gelen bir paşanın eşi annemlere bitkisel bir ilaç tarifi vermiş. Ailem o ruh haliyle son çare olarak bu tarifi hazırlayıp bana vermeye başlamış. Üç dört gün sonra iyileşmeye başlamışım. Ailemden defalarca dinlediğini bu olay, hayatımı kurtaran şifalı bitkilere büyük bir ilgi duymama neden oldu. Ve böylece elim kalem tutmaya başladığı andan itibaren bitkisel ilaç reçetelerini toplayıp kaydetmeye başladım. 1962 yılının başlarında Almanya’ya gitme kararı aldım ve hala Köln şehrinde yaşıyorum. Buraya geldiğimde dillerini bilmiyordum, ama okumaya karşı o kadar meraklıydım ki, çok kısa zamanda Almanca öğrendim. Öyle ki görev yaptığım Ford firmasında Türkiye’den gelen Türk işçilerinin personel işlemlerini yapan ofise atandım ve aynı zamanda dil okullarında Türk işçilere Almanca öğretmeye başladım. İş dışındaki tüm zamanımı da şifalı bitkilerle ilgili Almanca yazılmış yayınları araştırarak ve okuyarak geçirdim. Ford fabrikasında satın alma departmanına geçtikten sonra şifalı bitkilerle ilgili araştırmalarımı daha da ilerletme imkanı buldum. Artık tatillerde ve hafta sonlarında eşim ve kızımla ormanlara gidip bitkileri yakından inceliyordum. Köln Kütüphanesine üye olmamla birlikte araştırmalarımda daha da ileri bir safhaya geçtim: Dünyanın başka kütüphanelerindeki yayınlara ulaşabiliyordum. Bu yayınlar arasında yüzyıllar önce yazılmış kitaplar da mevcuttu. O dönem ayrıca kiliselerdeki şifalı bitkilere ait bahçeleri gezmeye başladım. Araştırmalarım devam ederken, 1970’li yılların başlarında, Türkiye’ye yaptığım bir seyahat esnasında şifalı bitkilerle ilgili bir kitap satın aldım. Büyük bir heyecanla aldığım bu kitabı okuduğumda yaşadığım hayal kırıklığı ve üzüntüyü size anlatamam. İşte o gün böyle bir kitap yazmaya karar verdim. Araştırmaya ve yazmaya devam ediyorum.
Sıra Geldi Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı’na…
İçerdikleri çeşitli kimyasallar sayesinde daha sağlıklı bedenlere sahip olmamızı sağladığı kadar, lezzetlere kattığı aroma ve derinlik ile baharatlar mutfakların olmazsa olmazıdır. Tarihin uzunca bir dönemi boyunca ticaret yolları ile kaynak ülkelerinden hedef ülkelere doğru dünyaya dağılan baharatlar, çeşit çeşit yöntemlerle kullanılmıştır. Safranı pilavda, fesleğenipesto sosta, demirhindiyişerbette, mahlebi unlu mamullerde kullanmış, her bir baharat -sayılamayacak kadar çok sayıda ve farklı şekilde- yiyeceklere eklenerek çeşit çeşit yöntemlerle değerlendirilmiştir.
Yüzlerce -hatta bilinen en eski yemek kitabını temel alırsak binlerce- yıldır hayatımızda olan baharatlar da, bu eserde teker teker ele alınmış. Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı’nın, daha önce tanıtımını yaptığımız,
adlı eserlerin içerik olarak çok da uzak olmadığını söylebiliriz. Bununla birlikte, diğer eserlerden biraz daha farklı olarak, Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı’nda içerik baharatlar özelinde odaklanmıştır.
Eserde, baharat olarak kullanılan her malzemenin,
Varsa diğer adları,
Başlıca diğer dillerdeki adları,
Anavatanı,
Tarihçesi,
Botanik olarak özellikleri,
Baharat olarak nelerinden yararlanılacağı,
Tıbbi özelliği,
İçindeki bazı maddeler,
Koku ve tat özellikleri,
Satın alırken nelere dikkat edileceği,
Saklanma yöntemi,
Mutfaktaki yeri,
Baharat kombinasyonları,
Yan etkileri,
gibi özellikleri yer almaktadır.
İçerik olarak, Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı’na yakın eserler bulunsa da, baharatların ansiklopedik bilgileri dışında mutfaktaki yeri, satın alınırken nelere dikkat edileceği gibi farklı bilgileri de içermesi, eseri öne çıkarıyor. Bu kapsamda Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı, baharatlara ilgi duyanların yararlanabileceği önemli bir eser.
Bir Türk atasözü “Can boğazdan gelir” der. Yaşamak için sağlıklı beslenmek gerektiğini anlatır. Ben de diyorum ki, baharatlar da yemeklerimizin mücevherleridir.
Başta Hindistan, Uzakdoğu, Türkiye ve Orta Asya ülkelerinin günlük hayatlarında bol miktarda kullandığı baharatlar, sadece yemeklerin güzelleşmesini sağlayan bitkiler olarak değerlendirilemez. Bu değerli bitkiler dünya tarihine baktığımızda, ülkelerin siyasi ve ekonomik gelişimlerinde de çok önemli rol oynamışlardır.
Altın, gümüş ve değerli madenlerin yanında baharatlar da ülkelerin zenginleşmesinde, yeni yerlerin keşfedilmesinde, ülkelerarası işbirliğine veya savaşlara sebebiyet vermiştir.
Baharatların ilk kez kullanımıyla ilgili elimizde kesin bilgiler olmasa da farklı ve yararlı birçok bilgi mevcut.
Bu kitapla baharatlar hakkında daha çok bilgi sahibi olmanızı, bu kısa ama açıklayıcı bilgiler sayesinde onları doğru yerde ve doğru şekilde kullanarak sağlığınıza bir nebze de olsa katkı yapmayı arzu ediyorum.
Baharatlarla kalın, sağlıklı ve mutlu yaşayın.
Oktay Mete Köln
Künye
Kitabın Adı Baharatlar: Soframızın Lezzeti, Ağzımızın Tadı
Bir tarih sever olarak Baharat yolunu bilirdim. Ancak baharat isminin nereden geldiğini bilmezdim. Bharat, Hindistanın yerel ismi imiş, bharat yolu ise Hindistandan gelen yol demekmiş.
Baharatın yolu olduğuna göre kendisinin değerli olduğunu bir kere daha tespit etmiş olduk. Ancak günümüzde baharatlara ne kadar hakimiz orası meçhul. Bu kitabı tanıttığın için teşekkür ederim. Bir gün benimde ilgi alanım yiyeceklere kayarsa edinirim kitaptan.
Baharat severim👍
Sevilmez mi? İnsanoğlu yüzylerce yıl savaşmış baharatlar için. 🙂
Oktay Mete nin merakı ve araştırma tutkusuna hayran kaldım
Seni de ona benzettim ve kitabı da merak ettim Emrahcım çok yaşa 👏
Çok teşekkürler Ayfer Hanım. Sağolun. 🙂
Bir tarih sever olarak Baharat yolunu bilirdim. Ancak baharat isminin nereden geldiğini bilmezdim. Bharat, Hindistanın yerel ismi imiş, bharat yolu ise Hindistandan gelen yol demekmiş.
Baharatın yolu olduğuna göre kendisinin değerli olduğunu bir kere daha tespit etmiş olduk. Ancak günümüzde baharatlara ne kadar hakimiz orası meçhul. Bu kitabı tanıttığın için teşekkür ederim. Bir gün benimde ilgi alanım yiyeceklere kayarsa edinirim kitaptan.
Teşekkürler katkı ve yorum için… 🙂