Kahve… Bu keyif veren kara sıvı, bin yılı aşkın bir süredir insanoğlunun yaşamında. Her ne kadar, yüzyıllar boyunca bir kahve ülkesi iken, birkaç onyıldır çay ülkesine dönmüş olsak da, kahve bizim kültürümüzde de, insanlığın ilgi alanında hala önemli bir yerde bulunuyor. Bugün, Türk Kahvesi’nin yanı sıra çeşit çeşit şekillerde tükettiğimiz kahve, topraktan fincana yani üretimden tüketime kadar farklı süreçlerden geçiyor. Bünyesinde çok farklı gerçekler biriktirmiş olan kahvenin bu hikayesini, Cenk R. Girginol’un Kahve Fincandan Lezzete adlı bilgi dolu bir kitaptan okumak da bir o kadar keyifli.
Mesleki yaşamını kahve üzerine odaklayan ve kahve ile ilgili alanların birçok kısmında çalışmış ya da çalışmakta olan Cenk R. Girginol, daha önce 2016 yılında yazmış olduğu Kahve – Topraktan Fincana adlı eserini daha geliştirip, içeriğini zenginleştirip, görsellerini daha ilgi çekici hale getirerek, bir başka yayınevinden Kahve Fincandan Lezzete adlı kitabı yayınlamış. Kahvenin tarihi ile başlayan kitap, kahvenin bizim kültürümüzdeki yeri, yerel kahvelerimiz, ülkelerin kahve profilleri ve dünyadan farklı kahvelerin aktarıldığı dünya kahve lezzet atlası gibi bölümlerle devam ediyor. Kahve tadımı konusunda teknik konulara değinen ve ünlü şeflerden özel lezzetlerin tarifler de veren kitabın bu anlamda bütüncül bir kahve kitabı olduğunu söylemek mümkün.
Böyle zengin bir içeriğin, tasarım ve görseller ile desteklenmesi sonucu niteliği yükselen Kahve Fincandan Lezzete adlı bu kitap, 2019 yılında Gourmand World Cookbook Awards kapsamında “Dünya’nın En İyi Kahve Kitabı” ve “Türkiye’nin En İyi Kahve Kitabı” ödüllerini kazanmış.
Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırmaları Derneği kapsamında önemli çalışmalarda da bulunan Cenk R. Girginol’un, Kahve Fincandan Lezzete, kahve konusunda keyifle okuyacağınız ve gerektiğinde başvurabileceğiniz bir başucu kitabı özelliğinde. Kitaplığınızda bulunmasını tavsiye ederim.
Kahve Fincandan Lezzete’den Tadımlık…
Kahve Fincandan Lezzete eserinin yayınevi olan Oğlak Yayınları’nın kendi sitesinde yayınlanan, eserin “tadımlık” adı verilen kısıtlı bir nüshasını okumak için buraya tıklayabilirsiniz…
Aklıma Takılanlar
Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde özellikle kahvehane tasvirlerini ince detaylarına kadar görmek mümkün. Gezdiği her yerde kahvehanelerin duvarlarındaki resim ve süs eşyalarına, sunumlardaki inceliklere değinmesi, o dönemlerde kahveye verilen önemin açık göstergesidir. Ralph S. Hattox’un da kitabında belirttiği üzere 16. yüzyıl öncesinde kahvehane kültürü göze çarpmıyor. Tekkelerde kahve içim ritüeli var, ama toplum içi yapının başlangıcını İstanbul’da 1554 yılında açılan kahvehaneye bağlıyoruz. Hatta Peçevi’nin bizlere aktarımıyla bu kahvehanelerin toplum içindeki yapıyı kökten değiştirdiğini, kitap okunmasından saç kesimine farklı işlevselliğini, tavla ve mangala oynanmasından sohbete kadar birçok alanı kapsadığını, hatta kahvenin dinen uygun olmadığı fetvasının nedeninin kahvehanede geçirilen zamanın fazlalığından dolayı mescitlerin boşaldığı ve ibadetlerin aksadığı bilgilerini de göz ardı etmemek gerekir.
Osmanlı dönemine baktığımızda fincanların alt kısmının geniş, köpüğün biriktiği üst kısmın dar olduğunu görürüz. Bunun nedeni telvenin altta toplanması ve köpüğün üstte çok fazla yayılmadan bir katman olarak durması, kahveyi soğutmaması amacıyla açıklanabilir.
Peki bizim kültürümüzde falın kahveyle ilişkisi nasıl başlamıştır? Bunu öğrenmek için Osmanlı sarayına girmemiz gerekiyor. Osmanlı sarayında cariyelerin söyleyemedikleri, dile getiremedikleri şeyleri kahve fincanına bakarak söylemesiyle kahve falı gelenekselleşmiştir. Dedikoduların üstünü kapatıcı etkisi de burada öne çıkmakta. Cariyelerden başlayan fal, halk arasında, kültür yapımız içinde ve günümüzde daima yer bulmuştur. Telvesiyle servise sunulan tek kahve türü olduğundan, falın, Türk kahvesinin yurtdışında tanıtımı açısından bir ritüel ve diğer kahvelerden farklı olarak en ayırt edici özelliklerinden biri olarak nitelendirilmesi de yanlış olmayacaktır.
Türk Kahvesi, Osmanlı topraklarında varlığına 1517 yılında başladığına göre, beş yüz yıllık bir tarihi devirdi diyebiliriz. Kültürün başlangıcında miladını, 1543 yılında Saray’a girişi varsayabiliriz. Hayatın tam merkezine kurulan sosyalleştirici bir araç, anlamına uygun keyif veren sihirli içecek… Ben bu noktadan sonraki yaklaşık üç yüz yıllık süreci birinci dönem, 1900’lü yılların başından itibaren de ikinci dönem olarak ayırıyorum. Özellikle savaş zamanı kahvenin ithal edilememesi, kahve bulmaktaki zorluklar, o dönemde bu açığın çayla doldurulması, ikinci dönemin başlangıcını oluşturuyor. Sonraki instant (granül) kahvenin pazara girişi, çayın özellikle 1940’lı ve 1950’li yıllarda hızla yükselen popülerliği, ne yazık ki kahvemize olan ilgiyi ilk döneme göre azaltmıştır. Son yıllardaki popüler kahve kültürü sayesinde “iade-i itibar” kavramı oluştu diyebiliriz. Kahve tekrar yükselmeye başlıyor. Ancak bu geçiş dönemi içinde Anadolu insanı kahve eksikliğini yine kahveyi baz alarak gideriyor. Yöresine göre, lezzete uyabilecek yakın alternatiflerle kahve pişirmeyi devam ettirerek, kahve adını içeren ama içersinde kahve olmayan türevler kıvrak ve pratik zekânın sonucu olarak ortaya çıkıyor.
İçindekiler
Önsöz, 7 Teşekkürlerimle, 9 Kahve ve Keşif Yolculuğu, 11 Osmanlı’da Kahve Kültürü, 21 Fincandan Lezzete, 37 Türk Kahvesi ve Yöresel Lezzetler, 57 Ülkelerin Kahve Profilleri, 73 Dünya Kahve Lezzet Atlası, 91 Ünlü Şeflerden Özel Lezzetler, 165 Kahve Tadımı (Cupping), 177 Ana Hatlarıyla Tadım Sözcükleri, 193 Kahve ve Süt, 199 Kaynakça, 205
Arka Kapak Yazısı
Kahve ve lezzet turuna hoş geldiniz!
Kahve’nin keşfinden başlayarak, Osmanlı ve Avrupa kültürüne nasıl işlediğine, dünyada içilen geleneksel kahvelerin öykülerine ve reçetelerine, kahve eşlikçisi yerel lezzetlerin özgün tariflerine kadar uzanan, damaklarınızda keyif ve mutluluk hissi bırakacak sihirli bir değneği var elinizdeki kitabın.
Kahveyi bütün aroma ve lezzetleriyle inceleyerek, kendi kahve tadımınızı yapacak, hatta hatıra olarak tadım notlarınızı saklayabileceksiniz.
Ünlü gurme ve şef yazarlar Aydın Demir, Maria Ekmekçioğlu, Rafet İnce, Pelin Bilgiç ve Diler Terzi’nin damakta birbirinden leziz tatlar bırakacak çok özel tariflerinin de yer aldığı bu sayfalarda, “Fincandan Lezzete” uzanan bir kahve serüvenine hazır mısınız?
Kitabı okurken bir fincan kahvenizi yanınıza almayı unutmayın…
Yazı Notları İlk Yayın Tarihi, 03/09/2020 Son Güncelleme Tarihi, 17/11/2020 Boosted Uygulaması Ölçümüne Göre, Çalışılan Gün, 2 gün Çalışma Süresi, 1 saat 40 dakika
Keyifli güzel bir yazı olmuş. Kara sıvı yakıştırmasını tuttum 👌👍👏👏👏
Teşekkürler. Yakıt özelliği olan bir kara sıvıdır kahve. 🙂
Enerji verdiği kesin, vazgeçilmezimiz.
Kahvesiz hayat düşünülemez. 🙂