İnsanoğlu’nun beslenme tarihi varlığı ile birlikte başlamaktadır. Başlagnıçta diğer hayvanlar gibi avcı-toplayıcı bir karakter gösteren insanoğlu, önce ateşi bularak yiyeceklerini pişirmiş, daha sonra da neolitik dönem ile birlikte tarıma başlayarak beslenme ve beslenme ile ilişkili olarak da medeniyet alanında büyük bir değişim geçirmiştir. Linda Civitello’nun yazmış olduğu Mutfak ve Kültür: İnsanın Beslenme Tarihi adlı eser de -adından da anlaşılabileceği üzere- insanlığın tarihi boyunca geçirmiş olduğu bu süreçleri anlatan bir yapıt.
Eserin dikkat çekici özelliklerinden birisi -aşağıda içindekiler kısmından da görebileceğiniz üzere- dünyanın hemen her coğrafyasından konulara değinmiş olmasıdır. Bunun yanı sıra değerlendirilen konular sadece gastronomi açısından ele alınmakla yetinilmemiş; tarih, coğrafya, kültür ve diğer alanlar da göz önüne alınarak çoklu disiplinli bir yaklaşımla kaleme alınmış.
Öne çıkan bu özelliklerin yanı sıra, içerdiği birçok bilgi, yapılan çok sayıda atıf ile -tıpkı Priscilla Mary Işın’ın Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi adlı eseri gibi- Mutfak ve Kültür: İnsanın Beslenme Tarihi’nin oldukça doyurucu ve bilgilendirici olduğunu söylemek gerek.
Eserin olumlu yönlerini dile getirirken, olumsuz yanlarını da belirtmek, sağlıklı bir değerlendirme yapmanın gereğidir. Bu yaklaşım ile esere baktığımızda, yazarın İtalyan kökenli bir ABD’li olması ve Fransa’da çeşitli defalar eğitim almış olması nedeniyle, eserin Batı Kültürü açısından benmerkezci (egosantrik) yaklaşım taşıdığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bu yaklaşım -özellikle oldukça kısa ve kanaatime göre yetersiz bir seviyede değinilen- kahve bölümünde birçok batılı kaynakta “Müslüman İçeceği” ya da “Türk İçeceği” olarak geçerken eserde çok az değinilirken görülmektedir. Tabii bir de Batı’yı kahve ile tanıştıran Osmanlı İmparatorluğu’na hemen hemen hiç değinilmemesinden… Hoş, bu eserin “insanın beslenme tarihi” konusuna değinme iddiasında olan benzer birçok eserle kıyaslandığında, Batı dünyası dışındaki kültürlere daha çok değinilmiş olduğu da kabul etmek gerek…
Olumlu ve olumsuz tüm özellikler göz önüne alındığında, Mutfak ve Kültür: İnsanın Beslenme Tarihi, değindiği ayrıntılar, doyurucu içeriği, İtalyanca ve Fransızca telaffuz ve başlıca savaşlar için bir bölümün bile düşünülmüş olması ile, oldukça dikkat çeken bir eser… Tüm bu özellikleri nedeniyle Mutfak ve Kültür: İnsanın Beslenme Tarihi’nin beslenme ve yeme tarihi konularına ilgi duyan herkesin sahip olması gereken bir eser. Özellikle de gastronomi tutkunlarının kitaplığında olması gereken eserler arasında olduğu düşüncesinde olduğu belirtmeliyim…
İçindekiler
Giriş Antipasto / Antojitos / Amuse-Bouches, vii Düşünmek İçin Yemek, vii
Birinci Bölüm Çiğden Pişmişe, 1 Tarihöncesi, 1 Antik Tarım Devrimi, 6 Verimli Hilal, 11 Mısır: Nil Nehri, 16 Çin: Sarı Nehir (Huang He), 21 Hindistan: İndus Nehri, 25
İkinci Bölüm Tahıl, Üzüm, Zeytin, 29 Antik Akdeniz, 29 Akdeniz, 29 Yunanistan, 30 Roma, 44
Üçüncü Bölüm Çılgın Ekmek, Kahve ve Saray Adabı, 65 500-1453 Arası Ortaçağı’nda Hristiyanlık ve İslam, 65 Hristiyanlık: Batı Avrupa, 500-1000, 66 Bizans: Doğu Roma İmparatorluğu, 72 Müslüman İmparatorluğu, 75 Hristiyanlık: Avrupa’da Geç Ortaçağ, 82
Dördüncü Bölüm Yeni Dünya Yiyecekleri, 99 Patates, Mısır, Şili Biberi, Çikolata, 99 Baharat Arayışı, 99 Amerikan İmparatorlukları, 102 Güney Amerika: İnka İmparatorluğu, 103 Orta Amerika: Vanilya, 113 Orta Amerika: Maya Gizemi, 116 Orta Amerika: Aztek İmparatorluğu: 120 Kuzey Amerika: Cahokialar, 130 Kolomb Amerika’ya Demir Atar: 1492, 130
Beşinci Bölüm Besin Küreselleşiyor, 133 Kolomb Değişimi, 133 Keşifler Çağı, 133 Kolomb Değişimi, 134 Eski Dünya’dan Yeni Dünya’ya, 135 Yeni Dünya’dan Eski Dünya’ya, 152
Altıncı Bölüm Koloniden Ülkeye Amerika, 169 Kutsal Morina Balığı, Siyah Pirinç, Maple Moon, 1588-1850, 169 Ticari Sistem, 169 Koloni Amerikası, 170 Yeni İnsanlar ve Yeni Mutfaklar, 187
Yedinci Bölüm Hutsepot, Ocak Aylağı ve Haute Mutfak, 205 17. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Flemenk, Rus ve Fransız Mutfağı, 205 Bilimsel Devrim, 205 Hollanda’nın Altın Çağı, 206 Rus Ayısı, 212 Fransa: Haute ve Nouvelle Mutfak, 219 Fransız Devrimi: “O zaman pasta yesinler”, 228 Napolyon Dönemi: 1799-1815, 233 Napolyon’un Sonu; 241
Sekizinci Bölüm Sığır, Coca-Cola, Kolera, 243 Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa, 1850-1900, 243 Amerika’nın Güneyi, 243 Amerikan İç Savaşı: 1850-1865, 247 Yeniden İnşa: 1865-1877, 250 Batı: Tren Yolu ve Yerli Savaşları, 1860’lar – 1886, 252 Yaldızlı Çağ, 259 19. Yüzyıl Sağlıklı Gıda Hareketleri, 267 Avrupa: Beslenm, Hijyen, Evrim, 272
Dokuzuncu Bölüm Afrika ve Asya, 287 Yerli vs. Koloni Mutfağı, 287 Yemek Örüntüleri, 287 Afrika: Karite Yağı, Kola Cevizi, Maymun Ekmeği, 287 Hindistan: Köri ve Çutniden Fazlası, 296 Çin: Çay ve Afyon, 305 Kore: Kimçi ve Pulgogi, 313 Vientam: Çin Böreği ve Pâté, 314 Endonezya: Maluku Adaları, 314 Filipinler: Çin-İspanyol Füzyon Mutfağı, 316 Tayland (Siyam): Limonotu ve Jasmine Pirinci: 316 Japonya: Tempura ve Umami: 318
Onuncu Bölüm Arınma Savaşı, Classique Mutfak ve Yasak, 327 Avrupa ve Birleşik Devletler’de 1900-1929, 327 Yeni Göçmenler ve Eritme Potası, 328 Escoffier ve Ritz: Classique Mutfak ve Grand Oteller, 342 I. Dünya Savaşı ve Rus Devrimi, 350 Birleşik Devletler’de Yirmili Yıllar, 358
Onbirinci Bölüm Aşevleri, Spam ve TV Yemekleri, 369 Buhran, II. Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş, 369 Buhran ve Yeni Düzen, 369 II. Dünya Savaşı, 379 Soğuk Savaş, 389 Ellilerin Fast Foodu, 391 Altmışlar: Renklerde Devrim, 398
Okikinci Bölüm Tarım Sektörü vs. Organik Tarım, 403 1970’lerden Üçüncü Binyıla, 403 Yetmişler: Yiyecek Devrimleri, 404 Seksenler: Restoran ve Siyasi Devrimler, 406 Doksanlar: Ünlü Şef, 413 Yeni Milenyum ve Yiyeceğin Geleceği, 421
Ekler Fransızca Telaffuz, 447 İtalyanca Telaffuz, 448 Başlıca Savaşlar ve Çarpışmalar, 449 Seçilmiş Yemek Kitapları ve Yiyecek Üzerine Kitaplar Kronolojisi, 451 Seçilmiş Kaynakça, 455 İndeks, 463
Arka Kapak Yazısı
Her şey ateşle, aşla, aşkla, inançla başladı. Çiğnediğimiz her lokma, yuttuğumuz her ekmek, yediğimiz her yemek, her koku, her renk, her sunum insanlık tarihini anlattı; anlatmaya da devam ediyor…
Neden bazı yiyecek ve içecekler kimi topluluklarda yasaklanırken kimilerinde kutsal sayıldı ve kutlamaya dönüştü?
Var olma çabamız hangi tatlarla keyif ve haz oldu bize?
Tuzu biberi kimler attı aşımıza? Hamuru yoğuran, ateşe veren ilk eller, arpayı biraya, üzümü şaraba dönüştüren kim? Nasıl, nerede, ne zaman?
Yeryüzünde ateşle su nerede (nehirler) buluşup seviştiyse “insanın beslenme tarihi”ni içeren Mutfak ve Kültür de bunu anlatmakta. Bu kitap, yalnızca tat alarak tat katarak okuyacağımız bir kitap değil; insanın geçmişine ve tarihine keyifli bir yolculuk aynı zamanda.
Künye
Kitabın Adı Mutfak ve Kültür: İnsanın Beslenme Tarihi
Yazar Linda Civitello
Çevirmen Doç Dr. Zeliha Nilüfer Nahya ve Saim Örnek
Yine Mide Mühendisi’nden yine keyifli bir tanıtım yazısı 🙂 Yazınız sayesinde kitabın olumlu ve olumsuz taraflarını öğrenmiş oldum, sanırım kitap Osmanlı İmparatorluğu’nun yemek serüvenine biraz mesafeli durmuş ama gene de benzerlerine kıyasla tüm kültürlere daha çok değinmiş. Güzel kitap değerlendirmeniz için teşekkürler.
Teşekkürler. Güzel özetlemişsiniz eseri. Her eseri tanıtmıyor, değerli olduğunu ve okunması gerektiğini düşündüğüm eserleri paylaşıyorum. Bununla birlikte eserlerin olumlu ve olumsuz yanlarını okuyucular için paylaşıyorum ki, kişiler nihai kararı kendileri versin… 🙂
Yine Mide Mühendisi’nden yine keyifli bir tanıtım yazısı 🙂 Yazınız sayesinde kitabın olumlu ve olumsuz taraflarını öğrenmiş oldum, sanırım kitap Osmanlı İmparatorluğu’nun yemek serüvenine biraz mesafeli durmuş ama gene de benzerlerine kıyasla tüm kültürlere daha çok değinmiş. Güzel kitap değerlendirmeniz için teşekkürler.
Teşekkürler. Güzel özetlemişsiniz eseri. Her eseri tanıtmıyor, değerli olduğunu ve okunması gerektiğini düşündüğüm eserleri paylaşıyorum. Bununla birlikte eserlerin olumlu ve olumsuz yanlarını okuyucular için paylaşıyorum ki, kişiler nihai kararı kendileri versin… 🙂
Yemek ve tarih, ikisinin birleştiği bir kitap ilgi çekici oluyor. Böyle bir kitabı bize tanıtmış olmanızdan ötürü teşekkürlerimi sunuyorum.
Evet, evet. Bu tür eserler çok ilgi çekici. Tavsiye ederim size de.
Teşekkürler. 🙂